CHP’nin sembolünün oluşum aşamalarını Cumhuriyet, Akok’un el yazılı anı defterinden açıklıyor
Cumhuriyet, CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in bir sözü ile yeniden gündeme gelen “altı ok”un nasıl çizildiğine ilişkin doğrudan anlatımların bulunduğu restitüsyon uzmanı, müzeci ve arkeolog Mahmut Akok’un el yazılı anılarına ulaştı. Buna göre, CHP’nin 6 ilkesinin ilk simgesi Ankara Kalesi arkasında doğmakta olan güneşin altı ışın demetinden oluşuyordu. Dönemin CHP Genel Sekreteri Recep Peker’in isteği üzerine amblem altı oka çevrildi. Aya İrini’deki Askeri Müze ve Topkapı Sarayı’nda yapılan incelemeler sonucu 16. yüzyıl tipi oklar, ambleme örnek olarak seçildi.
Özgür Özel’in, Kadın Kolları Kurultayı’nda tartışmalara neden olan altı ok ile ilgili sözleri üzerine amblemin nasıl ve kim tarafından, hangi esinlerle çizildiğinin gündeme gelmesi üzerine Cumhuriyet, o dönemde Halkevleri ve CHP içinde konuya ilişkin çalışmalara doğrudan katılmış olan Mahmut Akok’un el yazılı anılarına ulaştı.
Çizgili bir deftere yazılmış olan anılarda, Mahmut Akok, o dönemde CHP’nin altı okunu çizme görevinin kendisine verildiğine değiniyor. Kendisini oğlu gibi sevdiğini aktardığı Recep Peker’den Cumhuriyet’in 10. yıl kutlama törenlerinden öncesinde parti amblemini çizme görevi aldığını belirterek şöyle diyor:
“Parti sembolünün (ambleminin) şekillendirilmesinde, parti programlarından anayasaya (Türk Teşkilatı Esasiye Kanunu) aktarılan altı umdenin ifadelen-dirilmesi istenmekte idi.
Ben de emri alarak, düşünce ve buluşlarımı hazırlayarak yakın zamanda getirebileceğimi söyledim. Ben bir kaç düşünce arasında, Ankara Kalesi arkasından doğmakta olan bir güneşin altı hüzmesiyle bir ifade şeklini Recep Bey’in önüne sürdüm.
Bir yanda kale, bir yanda çeşitli uzunlukta altı hüzme (ışık açılışı).
Bu teklifteki kırmızı zemin üzerindeki beyaz renkteki hüzmeler Recep Beyefendi’ye bir oklar silsilesinin atılışını hatırlattı. Bana dönerek dedi ki, ‘Yalnız Ankara değil, bütün yurt bu atılımlara iştiyaklıdır. Işık ve hüzmeler kadar Türk’ün tarihinde alınacak oklarla bu atılımları ifadeleyebi-liriz.’ Bu yolda çalışarak dekoratif bir amblem getir-mekli-ğimi ve bu bulu-şun rozet, bayrak ve arma olabilecek şekilde dekore edilmesini istedi.
Ertesi günlerde art arda birçok düşünce ve buluşlarımı arz ettim. Altı okla ifadelendirmenin uygunluğu üzerinde karara vardık.”
Anılarında, Recep Peker’in kendisini İstanbul Milletvekili olan Halil Eldem’in aracılığıyla İslam müzelerinde Türk ok biçimlerinin incelenmesi için İstanbul’a gönderdiğini anlatan Mahmut Akok, altı ok simgesinin oluşum sürecine ilişkin şu bilgileri aktarıyor:
MÜZELERDEN SEÇİYOR
“O zaman Saint İrene’de (Aya İrini) olan Askeri Müze’de ve Topkapı Saray Müzesi’nde silah kısmında olan oklar üstünde çalışmalar yaptım. Bunları Ankara’ya getirdim. Yine Recep Beyefendi ile görüşerek 16. yüzyıl tipi bir okun biçimi olmasına karar verdik.
Ben bu oku (ki oklar ekseriyetle üç kısımdan ibaretken) ucu, gövdesi (sapı), yelekesi olmak üzere şematize ederek ambleme aldım.
Altı ok bir yüzeyde bir perspektif atılış ifade ederler. Kırmızı renk olan Türk varlığında altı umdenin atılışını, yayılışını ve o dünyayı dolduruşunu ifade ederler.
Bu amblemin, bir bayrak yapılma, kullanma tertiplerine dair bir de öneri el kitabı çıkardık.
Onuncu yıl şenliklerinde merasim bayrakları, armalar, süs, rozet ve bayrakları, ışıklı panolar yaparak konuyu halka ve topluma takdim ettik.
Bu çalışmalarımızı açıklayan CHP bayrak talimatnamesi kitabımızda bunların eksiksiz anlatımı yapılmıştır.”
AKOK KİMDİR?
Mahmut Akok, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne bağlı Rölöve Bürosu ve Anıtlar Kurulu’nda yer aldı. Anadolu’daki çeşitli eski eser kazılarında bulundu. Selçuklu mimarisine ait bilgilerini yeni gerçekleştirilen yapılara taşıdı. Kongrelerde bildiriler sundu. Çeşitli mimarlık, arkeoloji ve araştırma dergilerinde makaleler yayımladı. Katıldığı kazılar ve önemli eski yapılar üzerine kitaplar yazdı. CHP Genel Merkezi’nde partinin 85. yılı nedeniyle 2008’de açılan müzede, altı oklu amblemi çizen kişinin Mahmut Akok olduğu belirtilmişti. Münir Haydi Egeli’nin “Atatürk’ten Bilinmeyen Hatıralar” adlı kitabına göre de, altı oku çizen Mahmut Akok’tur.
